Talas’ta ilk düzenli okul 1871 tarihinde açılmıştır. Bu tarihte Talaslı Serasker Ali Saip Paşa’ nın yardımı ile bir ilkokul rüştiye mektebi (ortaokul) yapılmıştır. Rüştiye okulu bir müddet eğitim ve öğretime devam ettikten sonra, Kayseri’de idadi mektebin (lise) açılması üzerine kapanmış, bina da harap bir vaziyete geldiğinden satılmıştır. Rüştiye okulunun kitabesinde şöyle yazmaktadır:

 

 

“Cehaletten bir etfali kurtarmak murad oldu

 

 Yapıldı mekteb-i rüştiye hep etfal şad oldu

 

Şehinşahi maarif perver Sultan Aziz Han kim

 

Hoca tayin etti ehli kariye ber murad oldu

 

Talas’ ın ehli hayratı büyük himmet ettiler

 

Bu mektep 1286’da küşad oldu.”

 

Yaptırılan ilkokul ise eğitim ve öğretime devam etmiş ve 1936 yılında Vilayet’ in, Özel İdare’nin, Talas Belediyesi’nin ve halkın yardımları ile tamir edilerek Talas halkına hizmete devam etmiştir. Talas’ın Han mahallesinde bulunan bu okul 1962 yılına kadar ilkokul olarak eğitim ve öğretime devam etmiştir. Bu yılda okulun hemen yanına yapılan yeni ilkokul binasının Öğretmen Derviş Güneş adıyla öğretime başlaması üzerine eski bina restore edilerek Pratik Kız Sanat Okulu haline getirilmiştir. 

 

Osmanlı Devleti zamanında ve Cumhuriyetin ilk yıllarında Arap alfabesi ile eğitim öğretim yapan bu ilkokulda 1927 yılında Latin harflerinin kabulü ile bütün yurtta olduğu gibi Talas’ta da yeni alfabe ile eğitim ve öğretim başlamıştır. Büyükler için de kurslar açılarak Talas halkının yeni alfabe ile okuma yazma öğrenmesi sağlanmıştır.

 

 

·         Talas Amerikan Okulları

Talas’ta eğitim ve öğretim yapan okullardan en eskilerinden biri de Amerikan misyonerlerinin azınlıklarının eğitimi ve kendi gizli amaçları için kurmuş oldukları Amerikan okullarıdır.

 

Talas’ta açılan ilk Amerikan okulu 1871 tarihinde açılan Amerikan Kız Okuludur. 1889 tarihinde Amerikalı Mr. Hanry Winget Aşağı Talas’ta orta dereceli bir erkek okulu açmıştır. Yine 1889 senesinde yukarı Talas’ta “Paşanın Konağı” namı ile bilinen binada kız mektebi açılmıştır.

 

Talas’ta ki bu okullar diğer azınlık mekteplerine öğretmen yetiştirmekte olup bu şekilde eğitim 1914’e kadar devam etmiştir. Kız mektebi binasının yetersizliği sebebi ile 1911 yılında yeni binalar yapılmıştır.

 

Şimdi Erciyes Üniversitesi Sosyal Tesisleri olarak kullanılan bu binalarda azınlık öğrenciler için bayan öğretmenler yetiştirilmiştir. Bu kız Mektebi ilk orta ve lise kısımlarına sahipti. Buranın bir de hastane kısmı olup 1900 yılında azınlık ve Müslüman hastalara bakılmıştır.

 

I. Dünya savaşı yıllarında (1914-1918) bu binalar Türk Hükümetleri tarafından hastane olarak kullanılmıştır. Savaştan sonra 1919-1923 yıllarında ise bu binalar yetimhane olarak kullanılmıştır. 1927 de Tarsus Koleji, Cumhuriyet Hükümetinin müsaadesiyle Yukarı Talas’ın tepesindeki eski Amerikan erkek okulunun binalarında beş sınıflı bir orta hayat mektebi açmıştır.

 

1935-1936 ders yılında beş senelik program dört seneye sıkıştırılmış ve iki senelik sanat kursu açılmıştır. 1937’de köylere demirci yetiştirmek ve hem de Kayseri’deki fabrikalar için usta muavini hazırlamak üzere Maarif Vekâleti tarafından bu iki senelik kurs için elli talebe verilmiş, bu programlar 1939 yılına kadar devam etmiştir. 1966 sonbaharında, eskiyen tesislerin tamir masrafları ve diğer mali yetersizlikler yüzünden okulun kapatılmasına karar verilmiş ve Talas Amerikan Okulu 1967-1968 öğretim yılı sonunda kapatılmıştır.

 

·         Anayurt İlkokulu

Talas halkının kurmuş olduğu dernek vasıtasıyla devlet-vatandaş iş birliğinde 1958 yılında yapılmış ve eğitime başlamıştır. Okul Tablakaya Mahallesi ile Kiçiköy Mahallesi arasındadır. Talas’ın Orta Asya’dan Talas şehri ve nehri civarından gelen Türkler tarafından kurulduğunu zihinlerde canlı tutmak amacıyla Türklerin ana yurdu Orta Asya’ya izafeten bu isim verilmiştir. Okul binası, taş yapılı ve kaloriferlidir. Belirtilen bina, bugün Osman Hilmi Kalpaklıoğlu İlkokulu olarak eğitim öğretime devam etmektedir.

 

 

·         Öğretmen Derviş Güneş İlkokulu

Okul Han Mahallesi’ndedir. Eski ilkokulun yanına 1960 ihtilalinden sonra hükümette görev alan Talaslı Mehmet Özgüneş’in yardım ve desteği ile yapılmış ve 1962 yılında öğretime açılmıştır. Mehmet Özgüneş’in babası Derviş Özgüneş’e izafeten Öğretmen Derviş Güneş İlkokulu adı verilmiştir. Belirtilen bina, bugün Derviş Güneş Ortaokulu olarak eğitim öğretime devam etmektedir.

 

 

·         Demir Kalaç İlkokulu

Talas Yukarı Mahalle’de büyük bir bahçenin içinde bulunmaktadır. I.Dönem Mecliste Kayseri Milletvekili olan Ahmet Hilmi Kalaç tarafından yedi yaşında vefat eden oğlu Demir Kalaç adına vakfedilen 8169 m2’lik bahçe içerisine yapılmıştır. 1962 yılında taş bina olarak yapılan okulun 3 dersliği bulunmaktadır. Bir süre öğretmenevi olarak kullanıldıktan sonra, mülkiyeti Kayseri Büyükşehir Belediyesine geçmiştir.

 

 

·         Fatma Zehra Dülgeroğlu İlkokulu

Bahçelievler Mahallesinde bulunan ve hayırseverler tarafından yaptırılan okul, 1986 yılında eğitim öğretime açılmıştır. Okulun ikinci katını 1989 yılında devlet yaptırmıştır. 1986 yılında yaptırılan bina yıkılmış olup, 2017 yatırım programı kapsamında 20 derslikli olarak yeniden inşa edilecektir.

 

 

·         Mehmet Cemile Oğulcuklu İlkokulu

Yenidoğan Mahallesinde bulunan ve hayırseverler tarafından yaptırılan okul, 1983 yılında faaliyete geçmiştir. Okulun ikinci katını 1989 yılında devlet yaptırmıştır. 16 dersliği bulunan okul, halen aynı isimle eğitim öğretime devam etmektedir.

 

 

·         Talas Ortaokulu ve Lisesi

Talas Ortaokulu 1957 yılında Anayurt İlkokulu ile birlikte devlet-vatandaş iş birliği ile yapılmış ve 1958 yılında hizmete açılmıştır. Tablakaya Mahallesi ile Kiçiköy Mahallesi arasında Anayurt İlkokulu ile yan yanadır. Bu okul ihtiyaca cevap vermeyince 1987 yılında Talas Hükümet Konağı yanına yaptırılan yeni binasında ortaokul, lise beraber açılmıştır. Okul devlet-vatandaş iş birliği ile yaptırılmıştır. Bina, halen Talas Anadolu Lisesi olarak eğitim öğretime devam etmektedir.

 

 

·         Kız Sanat Ortaokulu

Pratik Kız Sanat Okulu 1959 yılında Han Mahallesinde bir iş yerinde faaliyete geçmiştir. 1962 yılında eski ilkokul restore edilerek Pratik Kız Sanat Okulu olarak faaliyet göstermiştir. Uzun yıllar bu eski okulda bulunan Pratik Kız Sanat Okulu 1989 yılında Fatma Zehra Dülgeroğlu bünyesine taşınmıştır. 1990 yılında okulun statüsü değiştirilerek Kız Sanat Okulu haline dönüştürülmüştür. Bina, halen Halide Nusret Zorlutuna Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi olarak eğitim öğretime devam etmektedir.

 

 

*Kaynak: Özsoy, Hasan. (1991). Dünden Bugüne Talas, Yüksek Lisans Tezi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Bölümü, Kayseri, s.45-57.